WASHINGTON - Lời đe dọa ngụ ý của Tổng thống Nga Vladimir Putin nhằm biến cuộc chiến Ukraine thành một cuộc xung đột hạt nhân rộng lớn hơn đưa ra cho Tổng thống Joe Biden những lựa chọn hiếm khi được cân nhắc trong thời đại nguyên tử, bao gồm cả việc có nên nâng mức cảnh báo của các lực lượng hạt nhân Mỹ hay không.

Sự kiện lần này càng đáng chú ý hơn vì cách đây chưa đầy một năm, Putin và Biden đã đưa ra một tuyên bố tại hội nghị thượng đỉnh Geneva của họ dường như phù hợp hơn với ý tưởng rằng mối đe dọa chiến tranh hạt nhân là di tích của Chiến tranh Lạnh. “Chiến tranh hạt nhân không thể thắng và không bao giờ được tiến hành”, họ đồng ý.

Hôm Chủ nhật, ông Putin nói với các quan chức quốc phòng và quân sự hàng đầu của mình rằng hãy đặt các lực lượng hạt nhân vào một “chế độ nhiệm vụ chiến đấu đặc biệt”, nhưng không rõ ngay lập tức điều đó có thể đã thay đổi tình trạng của các lực lượng hạt nhân Nga như thế nào, nếu Nga, như Hoa Kỳ luôn giữ cho các tên lửa đạn đạo xuyên lục địa trên đất liền, hay ICBM luôn ở trạng thái sẵn sàng cao, và người ta tin rằng các tên lửa hạt nhân phóng từ tàu ngầm của Nga, giống như của Mỹ, cũng có tư thế tương tự.

Ông Putin cho biết ông đang đáp trả các biện pháp trừng phạt kinh tế mà Hoa Kỳ và các quốc gia phương Tây khác áp đặt trong những ngày gần đây vì cuộc xâm lược Ukraine, cũng như "những tuyên bố gây hấn liên quan đến đất nước của chúng tôi", mà ông không giải thích thêm.

Chính quyền Biden đang đánh giá động thái của Putin, mà theo họ là làm leo thang một cuộc xung đột vốn đã nguy hiểm một cách không cần thiết. Trên thực tế, những lời nói của Putin thuộc loại đe dọa hiếm khi được nghe thấy ngay cả trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, khi các kho vũ khí hạt nhân khổng lồ của Hoa Kỳ và Liên Xô cũ đe dọa thế giới bằng trận Armageddon hạt nhân.

LÀM THẾ NÀO ĐỂ ĐIỀU NÀY THAY ĐỔI RỦI RO CỦA CHIẾN TRANH HẠT NHÂN?

Các quan chức Mỹ, trong khi bối rối trước những lời nói của Putin, cho biết họ không biết ông ta có ý định gì. Nhưng rất hiếm khi một nhà lãnh đạo Mỹ hoặc Nga đưa ra một lời đe dọa hạt nhân ngụ ý, đặc biệt là trong bối cảnh hiện tại của cuộc chiến ở Ukraine, đến mức không thể bác bỏ nguy cơ nước này trở thành hạt nhân. Ở Nga, giống như ở Hoa Kỳ, tổng thống có quyền duy nhất ra lệnh tấn công hạt nhân.

Cho đến nay, Mỹ và Nga có hai kho vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới. Chúng bao gồm các loại vũ khí có thể được chuyển giao bằng máy bay, tàu ngầm và tên lửa đạn đạo đối đất. Lần duy nhất trong lịch sử vũ khí hạt nhân được sử dụng trong chiến đấu là khi Hoa Kỳ hai lần ném bom Nhật Bản vào tháng 8 năm 1945, và vào thời điểm đó Hoa Kỳ đã độc quyền toàn cầu về vũ khí hạt nhân. Liên Xô thử thành công quả bom đầu tiên vào năm 1949.

Daryl Kimball, giám đốc điều hành của Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí, cho biết việc Putin ra lệnh đặt lực lượng hạt nhân của mình trong tình trạng báo động cao hơn là đáng tiếc nhưng không phải là một bất ngờ hoàn toàn vì những lời đe dọa ngụ ý trước đó của ông đối với bất kỳ quốc gia nào cố gắng ngăn chặn ông ở Ukraine.

Kimball nói: “Đưa vũ khí hạt nhân vào phương trình chiến tranh Ukraine vào thời điểm này là cực kỳ nguy hiểm và Hoa Kỳ, Tổng thống Biden, và NATO phải hành động hết sức kiềm chế” và không đáp trả bằng hiện vật. “Đây là thời điểm rất nguy hiểm trong cuộc khủng hoảng này, và chúng ta cần thúc giục các nhà lãnh đạo của mình quay trở lại bờ vực hạt nhân.”

CÓ Ý NGHĨA GÌ KHI ĐẶT VŨ KHÍ HẠT NHÂN VÀO BÁO CÁO?

Theo học thuyết hạt nhân của Hoa Kỳ, mức độ cảnh báo của vũ khí là trọng tâm trong vai trò của chúng trong việc ngăn chặn cuộc tấn công. Ý tưởng là việc chuẩn bị để đáp trả trong thời gian ngắn sẽ khiến kẻ thù ít có khả năng tấn công ngay từ đầu và có nguy cơ bị trả đũa gây thiệt hại khôn lường.

Một lập luận phản bác là việc có ICBM, mà Lầu Năm Góc gọi là phần phản ứng nhanh nhất trong kho vũ khí hạt nhân của mình, trong tình trạng báo động cao trong một cuộc khủng hoảng sẽ nén phòng ra quyết định của tổng thống và để ngỏ khả năng ra lệnh phóng chúng để phản ứng với một báo động giả. 400 ICBM được triển khai của Mỹ luôn được trang bị vũ khí.

Một số chuyên gia kiểm soát vũ khí đã lập luận về việc đưa ICBM ra khỏi tình trạng báo động cao bằng cách tách tên lửa khỏi đầu đạn hạt nhân của chúng. Nhưng trong một cuộc khủng hoảng, có lẽ giống như mệnh lệnh cảnh báo của ông Putin hôm Chủ nhật, quyết định tái trang bị tên lửa sẽ được coi là một động thái leo thang có thể khiến cuộc khủng hoảng thậm chí còn tồi tệ hơn.

Trong Chiến tranh Lạnh, vũ khí của Mỹ và Nga không chỉ nhiều hơn mà còn ở trạng thái sẵn sàng chiến đấu cao hơn. Tổng thống George HW Bush vào năm 1991 đã thực hiện bước đi lịch sử khi ra lệnh cho các máy bay ném bom chiến lược có khả năng hạt nhân của Mỹ trong tình trạng báo động như một phần của động thái rộng lớn hơn nhằm đảo ngược cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân. Các máy bay ném bom đã không còn cảnh giác kể từ đó.

HOA KỲ ĐÃ PHẢN ỨNG NHƯ THẾ NÀO ĐỂ PUTIN SỢ HÃI?

Không có bằng chứng nào cho thấy chính quyền Biden đã đáp lại theo bất kỳ ý nghĩa nào đối với tuyên bố của Putin rằng ông đang ra lệnh cho các lực lượng hạt nhân của mình trong một "chế độ nhiệm vụ chiến đấu đặc biệt" - có lẽ một phần vì không rõ điều đó có nghĩa là gì về mặt thực tế.

Cũng không có tin tức nào từ Washington về bằng chứng cho thấy Putin đã thực hiện các bước đáng lo ngại như tải vũ khí hạt nhân lên toàn bộ hoặc một phần hạm đội không quân có khả năng hạt nhân của Nga hoặc gửi thêm tàu ​​ngầm tên lửa đạn đạo ra biển.

Ngoài lực lượng hạt nhân chiến lược của mình, Putin còn có ít nhất vài nghìn cái gọi là vũ khí hạt nhân phi chiến lược, chẳng hạn như tên lửa hành trình và đạn đạo tầm ngắn hơn. Chúng được gọi là nonstrategic vì chúng không thể tiếp cận lãnh thổ Hoa Kỳ. Nhưng đó là điều không mấy dễ chịu đối với các quốc gia ở châu Âu nằm trong tầm bắn của những loại vũ khí đó. Hoa Kỳ có khoảng 200 vũ khí chiến lược ở châu Âu; chúng là những quả bom sẽ được vận chuyển bằng máy bay của Châu Âu.

Trong nhiều năm, một số quan chức Mỹ đã lo lắng rằng Putin, nếu đối mặt với viễn cảnh thất bại trong một cuộc chiến tranh ở châu Âu, có thể sử dụng vũ khí hạt nhân phi chiến lược, cho rằng nó sẽ nhanh chóng kết thúc cuộc xung đột theo các nhiệm kỳ của ông.